ေစ်း၀ယ္သူတို႕ သိေစဖို႕

ေစ်း၀ယ္သူတို႕ သိေစဖို႕

၁။ ဘာကို ပဲ ၀ယ္၀ယ္ တို႕ ေတြ အပိုေဆာင္းလိုခ်င္ျကတယ္။

          နာမည္ျကီးေကာ္ဖီဆိုင္ တစ္ခုကို ကြ်န္မ ေရာက္သြားခဲ႕တယ္။ ေကာ္ဖီ ၁ခြက္ အတြက္ ၀ယ္ယူသူ ႏွစ္ေယာက္ရဲ႕ အေရာင္းအ၀ယ္ျပဳ မွဳ ႏွစ္မ်ိဳးကို ကြ်န္မ ျမင္ေတြ႕ ခဲ႕ရတယ္။ ပထမ အေရာင္းအ၀ယ္ တစ္ခု က ေကာ္ဖီ ၁ခြက္ရဲ႕ ၃၃ ရာခုိင္ႏွဳန္း အပို ထည္႕ေပးဖို႕ပါ။ ဒုတိယ အေရာင္းအ၀ယ္ ကေတာ့ ေစ်းႏွဳန္းရဲ႕ ၃၃ ရာခိုင္ႏွဳန္း ေလွ်ာ့ေပးဖို႕ပါ။ ဘယ္ အေရာင္းအ၀ယ္က အေကာင္းဆံုး ျဖစ္မလဲ?

          ပရိတ္သတ္ျကီးကေတာ့ တူတူပဲေလ ေျပာျကလိမ္႕မယ္ထင္ပါတယ္။ အဲလို ဆိုရင္ေတာ့ မွားတယ္ လို႕ ေျပာပါရေစ။ ကြ်န္မနဲ႕ အတူ တြက္ျကည္႕ရေအာင္ေနာ္။

ဥပမာ-

          ေကာ္ဖီတစ္ခြက္မွာ 3 litres ပါျပီး တစ္ခြက္ကို ၁၀၀ က်ပ္ လို႕ ဆို ျကပါစို႕။ ပထမ အေရာင္းအ၀ယ္ အတြက္ 33 ရာခိုင္းႏွဳန္း အပိုေဆာင္းရမယ္ဆိုခဲ႕ရင္ သူက ေကာ္ဖီတစ္ခြက္ကို ၄ litres ရမွာပါ။

1လီတာကို သူ႕အတြက္ေတာ့ ၂၅ က်ပ္ က်ပါတယ္ရွင္။

          ဒုတိယ အေရာင္းအ၀ယ္ သမားအတြက္ေတာ့ ၃၃ ရာခိုင္ႏွဳန္း ပိုက္ဆံ ေလွ်ာ့ခုိင္းတယ္ ဆိုခဲ႕ ရင္ သူ႕အတြက္ေတာ့ ေကာ္ဖီတစ္ခြက္ ကို ၆၆က်ပ္က်မွာျဖစ္ျပီး 1 litres ကို ၂၂ က်ပ္ က်မွာျဖစ္ပါတယ္ရွင္။

၂။ ပထမဆံုး ေတြ႕ျမင္လိုက္ရတဲ႕ ေစ်းႏွဳန္းဟာ ကြ်န္မတို႕ အေပၚ လႊမ္းမိုးမွဳ ရွိပါတယ္။

          စတိုးဆုိင္တစ္ဆိုင္ကို ေရာက္တာနဲ႕ ပိုက္ဆံ အိတ္ တစ္လံုးကို ျကည္႕လိုက္ေတာ့ ခုနစ္သိန္းတဲ႕။ ေစ်းျကီးလိုက္တာ။ အဲ႕ ပိုက္ဆံ နဲ႕ အလံုး ၂၀ ၀ယ္လို႕ရတယ္။ အဲ႕ ေနာက္မွာေတာ့ ျကိုက္တဲ႕ နာရီေလး တစ္လံုး ၊ သံုးသိန္းတဲ႕။ အဲ႕ ဒီ ပိုက္ဆံ အိတ္ ႏွစ္လံုး ၀ယ္ရင္ ရင္ နာရီ တစ္လံုး လက္ေဆာင္ဆိုပါလား။ တစ္ျခား နာရီ ေတြ နဲ႕ ယွဥ္ျကည္႕ ရင္ေတာ့ အဲ႕ ဒါက ေတာ္ေတာ္ ျကီးေစ်းျကီးမွာပါ။ ဒါေပမယ့္ ခုနစ္သိန္းတန္ ပိုက္ဆံ အိတ္ နဲ႕ ယွဥ္ရင္ေတာ့ အဲ႕ ဒါက အဆစ္ပဲေလ။ စတိုးဆိုင္ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကေတာ့ အဲ႕ ဒီနည္း နဲ႕ သင့္ကုန္က်စရိတ္ တြက္ခ်က္မွဳ စိတ္ကို ဖမ္းစားေလ႕ ရွိပါတယ္။

၃။ ေစ်းႏွဳန္း နည္းလြန္းလွ်င္ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ေစ်းႏွဳန္း ျကီးလြန္းလွ်င္ေသာ္ လည္းေကာင္း မ၀ယ္ခ်င္ျကျခင္း။

          သုေတသန ျပဳ သူေတြက လူေတြကို ဘီယာ ႏွစ္ခု နဲ႕ စမ္း သပ္ျကတယ္။ အေကာင္းစား ဘီယာကို တစ္ခြက္ ၂၅၀၀ က်ပ္၊ သာမန္ ဘီယာ တစ္ခြက္ကိုေတာ့ ၁၈၀၀ က်ပ္ နဲ႕ေပါ့။ ၈၀% ေလာက္ေသာ သူတို႕က ၂၅၀၀ က်ပ္တန္ အေကာင္းစားဘီယာကို ပဲ အေသာက္မ်ားျကပါတယ္။

ေနာက္ေတာ့ တတိယ အမ်ိဳးအစား တစ္မ်ိဳးကို ေရြးခ်ယ္စရာအျဖစ္ထပ္ျဖည္႕ ေပးခဲ႕တယ္။ ၁၆၀၀ က်ပ္တန္ ဘီယာ တစ္မ်ိဳးကိုေပါ့။၈၀% ေလာက္ေသာ သူေတြက ၁၈၀၀ က်ပ္တန္ ဘီယာကို အေသာက္မ်ားလာျကတာကို ေတြ႕ရပါတယ္။ က်န္တဲ႕ သူေတြကေတာ့ ၂၅၀၀ က်ပ္တန္ ဘီယာကို ေသာက္ျကတာေပါ့။ ဘယ္သူကမွ ေစ်း အနည္း ဆံုး ဟာကို မေသာက္ျကတာကိုေတြ႕ရျပန္ပါတယ္။

          ေနာက္ဆံုး အျကိမ္အျဖစ္ တစ္ခြက္ ၁၆၀၀ က်ပ္တန္ ဘီယာကို ဖယ္ထုတ္ခဲ႕ျပီး တစ္ခြက္ ၃၄၀၀ က်ပ္တန္ ဘီယာ ကို ထည္႕ သြင္းခဲ႕ပါတယ္။ အဲ႕ အခ်ိန္ မွာေတာ့ မ်ားေသာအားျဖင့္ ၂၅၀၀ က်ပ္တန္ ဘီယာကို အေသာက္မ်ားခဲ႕ကာ အနည္းငယ္ေသာ သူေတြကေတာ့ ၁၆၀၀ က်ပ္တန္ ဘီယာကိုေရြးခ်ယ္ခဲ႕တာေတြ႕ရွိရပါတယ္ရွင္။ ကြ်န္မတို႕ အားလံုးကလည္း အလယ္ အလတ္လမ္းစဥ္ ကို က်င့္သံုး တဲ႕ သူေတြေလ။

၄။ တစ္ျခား ေစ်းျကီးတဲ႕ ပစၥည္း တစ္ခု ကို ျမင္ရင္ေတာ့ ၊ ေစ်း နည္းနည္း သက္သာတဲ႕ ပစၥည္းကို ကြ်န္မတို႕ က တန္တယ္လို႕ ယူဆျကပါတယ္။

          US စာေရးဆရာ တစ္ေယာက္ျဖစ္တဲ႕ William Poundstone ရဲ႕ Priceless ဆိုတဲ႕ စာအုပ္မွာ အခုလို ရွင္းျပထားပါတယ္ရွင္။လက္လီ ေရာင္းခ်သူ တစ္ဦး က ေပါင္မုန္႕ လုပ္တဲ႕ စက္ တစ္လံုးကို ၄ သိန္း နဲ႕ ေရာင္းခ် ျပီး အဲ႕ ဒီ စက္ေဘး နားမွာပဲ ေနာက္ model တစ္ခုကို ၂ သိန္း နဲ႕ ေရာင္းခ် ပါတယ္။

          ပစၥည္း တစ္ခု ကို ေရာင္းခ်လို႕ မရဘူး ဆိုခဲ႕ ရင္ သူ႕ ေဘး မွာ သူ နဲ႕ တူ တဲ႕ ပစၥည္း တစ္ခုု ကို ေစ်း ႏွစ္ဆ တင္ ျပီးေရာင္းခ် တာမ်ိဳး ျဖစ္ပါတယ္။ အဲ႕ လို ျပဳ လုပ္ျခင္းဟာ ပထမ ပစၥည္းကို တန္ဖိုး ခ်ိဳ ခ်ိဳ ႏွင့္ ရသည္ ဟု ၀ယ္ယူ သူ က ထင္ျမင္မိမွာ အမွန္ပင္ျဖစ္သည္။

၅။ တကယ္ ျမင္ရင္ ၀ယ္ခ်င္တယ္။

          Behavioural Economists ေတြက ေက်ာင္း တခ်ိဳ႕ မွာ စမ္းသပ္ခဲ႕ျကပါတယ္။ ေနေ၇ာင္ျခည္ အလံု အေလာက္ ရတဲ႕ ဘား တစ္ခုေပၚ မွာ အသီး အႏွံေတြ တင္ထားျခင္းအားျဖင့္ ေတာက္ပေနတဲ႕ အေရာင္ေတြကတစ္ဆင့္ ကေလး ေတြရဲ႕ ၀ယ္စားခ်င္တဲ႕ စိတ္ကို ျဖစ္ေပၚေစပါတယ္။ ကေလးေတြတင္မကပါဘူး ။ အရြယ္ ေရာက္ျပီးတဲ႕ သူေတြလည္း ဒီအတုိင္းပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ စားေသာက္ဆိုင္ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက menus ေတြမွာ ပံုေလးေတြနဲ႕ စားခ်င္စဖြယ္ ေဖာ္ျပထားတာကို ပရိတ္သတ္ျကီး ေတြ႕ ဖူး ျကမွာပါ။ အဲ႕လို ေဖာ္ျပရျခင္းရဲ႕ ရည္ရြယ္ ခ်က္ကေတာ့ ပရိတ္သတ္ျကီး တကယ္ျမင္ျပီး ၀ယ္ခ်င္ဖို႕ အတြက္ ျဖစ္ပါတယ္ရွင္။

၆။ အရက္ေသာက္ျခင္း နဲ႕ ပင္ပန္းျခင္းသည္ ထိုင္းမွိဳင္းေစပါသည္။

          အရက္ ေသာက္ခဲ႕ျပီဆိုရင္ စိတ္ဖိစီးျခင္း၊ ေမာပန္းျခင္း၊ ႏွင့္ စိတ္တည္ျငိမ္မွဳ ေလ်ာ့နည္း ျခင္းတို႕ကို ခံစားၚရမွာပါ။ ပစၥည္း ၀ယ္ျခင္းအတြက္ ေမးခြန္းေရာ အေျဖပါ ရွင္းလင္းပါသည္။ ေခ်ာကလက္ ၊ ပီေက စသည္႕ အေရာင္း တန္းမ်ားသည္ ေငြသိမ္းေကာင္တာ၏ အနီးနားတြင္ အမ်ားအားျဖင့္ တည္ေလ႕ ရွိသည္။ အေျကာင္းမွာ- ေမာပန္း စြာ နဲ႕ ေရာက္ရွိလာတဲ႕ ေစ်း၀ယ္သူဟာ ေစ်းႏွဳန္းးကို စိတ္ ၀င္စားႏိုင္မွာ မဟုတ္လို႕ ျဖစ္ပါတယ္။ အရက္ပါတဲ႕ အစားအစာေတြ သံုးေဆာင္လာေသာ ၀ယ္ယူသူမ်ားႏွင့္ အေရာင္းအ၀ယ္ျဖစ္မွာ အေသအခ်ာပါရွင္။ အရက္က ရွဳပ္ေထြးတဲ႕ အခ်က္အလက္ေတြ ကို တြက္ခ်က္ႏိုင္စြမ္းေလ်ာ့နည္း ေစလို႕ ျဖစ္ပါတယ္။ပရိတ္ သတ္ ျကီးေရ၊ တစ္စံုတစ္ေယာက္ကို အဲ႕ ဒီ risk ေတြေပးခ်င္တယ္ ဆိုခဲ႕ ရင္ သူမူေနတဲ႕ အခ်ိန္ သို႕မဟုတ္ ေမာေနတဲ႕ အခ်ိန္ဟာ အသင့္ေတာ္ဆံုးပါ။

၇။ ကြ်န္မတို႕သည္ အာမခံ ေပးျခင္း  (Warranties) ႏွင့္ ျပန္လည္ ေလွ်ာ့ ေပးျခင္းကို ႏွစ္သက္သူမ်ား ျဖစ္သည္။

          ၀ယ္ယူသူေတြ အေန ႏွင့္ အပိုထပ္ေပးရ ျခင္း ကို ေရွာင္ျကဥ္ ျကသည္။ ဒါေပမယ့္ အဲ႕ လို ေပးျခင္း မ်ိဳး ထဲမွ ႏွစ္မ်ိဳးကို ကြ်န္မတို႕ ႏွစ္သက္ျကသည္။ ၄င္းတို႕မွာ- ျပန္လည္ေလွ်ာ့ ေပးျခင္း ႏွင့္ အာမခံ ျခင္း တို႕ ျဖစ္သည္။ ပထမ ၀ယ္ယူျခင္း တစ္မ်ိဳး ကေတာ့ ျပန္ရလိုက္တယ္ လို႕ ခံ စားရတဲ႕ ခံစားမွဳ အတြက္ျဖစ္သည္။ (ကုန္က်လိုက္ေသာ ေငြမွ ေလွ်ာ့ေပးေသာ ရာခုိင္ႏွဳန္း အလိုက္ ေငြျပန္ လည္ ရရွိျခင္း)

          ဒုတိယ ၀ယ္ယူျခင္ း အမ်ိဳးအစားမွာ စိတ္ ခ်မ္းသာမွဳ ကို ၀ယ္ယူျခင္းျဖစ္သည္။ (၀ယ္ယူလိုက္ေသာ ပစၥည္းကို စိတ္ပူပန္စရာမလိုပဲ တစ္သက္လံုး ပိုင္ဆိုင္ႏိုင္ျပီ ဟူေသာ ခံစားမွဳ ကို ရရွိမည္ျဖစ္သည္။)

          ႏွစ္မိ်ဳး စလံုးသည္ လွည္႕ ကြက္မ်ားပင္ျဖစ္သည္။

          US စာေရးဆရာ Mr. Poundstone ကေတာ့ “ပစၥည္း တစ္ခု ကို ၀ယ္ယူျပီး ျပန္ လည္ ေလွ်ာ့ေပး မည္႕ ရာခိုင္ႏွဳန္းကို လက္ခံ မည္႕ အစား ၊ အစကတည္း က အဲ႕ ဒီပစၥည္းကို ေစ်းနည္းနည္းေပးျပီး ဘာလို႕ မ၀ယ္ယူခဲ႕တာလဲ“ ဟု  အဆုိျပဳ ခဲ႕သည္။

          Harvard Economist Mr. David Cutler ကေတာ့ “Warranties က ဘာမွ မထူးျခားပါဘူး။ Warranties ဆိုတာက ဒီ ပစၥည္း တစ္ခု ပ်က္စီးမဲ႕ ျဖစ္ႏိုင္ေျခ ၊ လူ တစ္ေယာက္ မျပင္ ႏိုင္ေတာ့တဲ႕ အေျခ အေန နဲ႕ အစားထိုး ရန္ ပစၥည္း မ်ား ၏ သက္တမ္း ေပၚ အေျခခံျပီး သြယ္၀ိုက္ေျပာျခင္းပါ။”

          Warranties ရဖို႕ အပိုေဆာင္း ေပးရျခင္းသည္လည္း မတန္ ဘူး ဟု ဆိုရမည္ပင္။

၈။ ၉ ဂဏန္းကို စိတ္စဲြ ေနတဲ႕ ကြ်န္မတို႕ေတြ။

          ၆၅ ရာခုိင္ႏွဳန္းေသာ လက္လီ ပစၥည္းတုိ႕၏ ေစ်းႏွဳန္းသည္ ၉ ဂဏန္းျဖင့္ ဆံုးျကသည္။၂၀၀ က်ပ္ႏွင့္ ၁၉၉.၉၉ က်ပ္သည္ တူ တူ ျဖစ္သည္ကို ပရိတ္သတ္ တိုင္း သိရွိျပီးျဖစ္သည္။ နံပါတ္ ၉ သည္ ကြ်န္မတို႕ ကို ပံုျပင္ တစ္ပုဒ္ ေျပာျပသြားခဲ႕ သည္။ “ဒီ ပစၥည္း ရဲ႕ မူလတန္ဖိုးမွ ေလွ်ာ့ေပးလိုက္ျပီ။ ဒီပစၥည္း သည္ အလြန္ တန္သည္။ ဒီပစၥည္း ရဲ႕ ေစ်းႏွဳန္းကို ျကည္႕ သူတိုင္း တန္သည္၊ ေစ်းေလွ်ာ့ေပးသည္ ကို သိျကသည္။“

ကိန္းခန္းျကီးတဲ႕ ဆိုင္ေတြမွာ ေတာ့ နံပါတ္ ၉ ကို အသံုး နည္းျကပါတယ္။

(ဘာသာျပန္သူ- ေရႊပိုးေကာင္၊ RD July 2013 from Consumers are Bad at Maths…)